Sầu đâu hay còn có tên gọi khác là Sầu riêng, Neem, Cycad, Salad, xoan trắng, xoan chịu hạn, xoan Ấn Độ. Cây neem sống ở các nước như Bangladesh, Ấn Độ, Myanmar và các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.
Ở Việt Nam, cây sầu riêng mọc nhiều ở các tỉnh An Giang, Kiên Giang, Ninh Thuận, Bình Thuận… cây phát triển rất nhanh có thể cao tới 15-20m, hiếm nơi nào cao tới 35-40m. Nó là một loại cây thường xanh, nhưng trong thời gian hạn hán, nó bị rụng lá.
Lá sầu đâu không xanh, vị đắng, sau ngọt, tính mát, hoa ít đắng nhưng thơm. Hàng năm từ tháng 10 đến tháng 1 âm lịch, cây sầu riêng bắt đầu thay lá và đơm hoa kết trái. Người ta thường hái những chồi non, lá non để ăn và bán.
Thời điểm này, cây sầu riêng ở An Giang bắt đầu rụng lá và ra chồi non, lá mới. Người ta hái những đọt và lá còn đọt mang ra chợ bán để chế biến thành món gỏi sầu riêng. Đây cũng là lúc món gỏi sầu riêng xuất hiện trên mâm cơm của các gia đình, nhà hàng, quán ăn.
Cụ thể, búp và lá non dùng làm thực phẩm ở miền Tây hầu như chỉ được dùng cho một món duy nhất – đó là gỏi sầu riêng trộn. Có thể là gỏi sầu riêng trộn tôm, hay gỏi trộn thịt nhưng phổ biến nhất là gỏi sầu đâu trộn khô cá. Nói chung, nguyên liệu là búp và lá, nhưng các loại cá khô khác nhau được sử dụng ở các vùng, tỉnh và thành phố khác nhau của đồng bằng sông Cửu Long.
Nếu bạn ở An Giang, gỏi sầu đâu phổ biến nhất là khô cá đen. Khô cá đen làm gỏi sầu đâu ngon nhất từ 2-3 ngày. Khô cá đen được nướng trên than hồng cho chín rồi băm nhỏ trộn với lá giang, đọt sầu riêng, ớt, tỏi, nước cốt me chua, đường, nước mắm.
Còn quanh Kiên Giang, Cà Mau, Bạc Liêu, Trà Rồng… phổ biến hơn là gỏi sầu đâu và khô cá cơm.
Khô cá sặc nhiều ở vùng Cà Mau, Bạc Liêu, khi làm gỏi sầu riêng không có mùi vị rõ rệt. Đó là vị đắng của lá búp và vị mặn của cá khô. Gỏi sầu riêng, một số nơi còn cho thêm một số loại rau, củ, quả khác như dưa leo, xoài xanh…
Gỏi sầu riêng là một món ăn của người Campuchia theo nhiều tài liệu nghiên cứu. Món ăn này du nhập vào miền Tây Việt Nam bởi những gia đình người Khmer sinh sống ở vùng biên giới giữa hai nước.
Đối với người Ấn Độ, cây sầu đâu không chỉ được coi là loài cây linh thiêng mà còn được coi là một cây thuốc quý. Người dân địa phương thường dùng lá sầu đâu để chữa bệnh ngoài da, miệng và rối loạn đường huyết… nhưng ở các tỉnh miền Tây Việt Nam, cây sầu đâu được dùng nhiều nhất, còn chồi và lá non của sầu đâu được dùng nhiều nhất trong món gỏi trộn.
Theo Người Việt
